Οι ανασκαφές του Γ.Χ. Χουρμουζιάδη

Το νεολιθικό Δισπηλιό έρχεται στο φως

Το 1992, ο Καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιώργος Χ. Χουρμουζιάδης, με προτροπή του Ν. Μουτσόπουλου, ξεκίνησε μεγάλης κλίμακας ανασκαφές στο Δισπηλιό, με πολλά ερωτήματα, καθιστώντας το Δισπηλιό τον πρώτο λιμναίο οικισμό στην Ελλάδα που ερευνήθηκε συστηματικά. Έσκαψε σε δύο μεγάλες ανασκαφικές τομές, τον Δυτικό Τομέα και τον Ανατολικό Τομέα με συνολική έκταση 1400 τετ μέτρα. Στον Ανατολικό Τομέα αποκαλύφθηκαν εκατοντάδες πάσσαλοι. Στον Δυτικό, αμέσως κάτω από την επιφάνεια εντοπίστηκαν τρία οικήματα. Διατύπωσε επίσης το πρώτο θεωρητικό μοντέλο για την εξέλιξη του οικισμού. Σύμφωνα με αυτό, τα οικήματα του Δυτικού Τομέα, χτισμένα απευθείας πάνω στην γη αντιπροσωπεύουν την ανώτερη «χερσαία» φάση του Δισπηλιού, ενώ οι πάσσαλοι του Ανατολικού Τομέα την «λιμναία» και την «αμφίβια». Το πρώτο αυτό, υποθετικό σε μεγάλο βαθμό σχήμα, δεν επιβεβαιώθηκε από την νέα, συστηματική εξέταση των πασσάλων.

Παράλληλα, στο Δισπηλιό λειτούργησε για χρόνια το Αρχαιολογικό Διδασκαλείο όπου φοιτητές από τα Πανεπιστήμια της χώρας και του εξωτερικού παρακολούθησαν θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα αρχαιολογίας.

Οι ανασκαφές διήρκεσαν μέχρι το 2013, χρονιά που ο Γ. Χ. Χουρμουζιάδης έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας πίσω του μεγάλο έργο. Μέρος αυτού του έργου είναι και το υπαίθριο Ανοιχτό Μουσείο του Δισπηλιού το οποίο συγκεντρώνει χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.